Inleiding
Onder de verzamelcategorie ‘kruispuntdorpen’ worden de dorpen geschaard die zijn ontstaan langs kruisingen van infrastructurele aders. Het gaat hier dan om infrastructuur zoals kanalen, (land)wegen en bruggen. De kruispunten kunnen kruisende wegen zijn, maar bijvoorbeeld ook een land- en vaarweg met op het daadwerkelijke kruispunt een brug. Met het oog op de binnen- en buitenlandse handel waren deze ‘kruispunten’ interessante vestigingslocaties. Naast dorpen hebben ook een aantal Friese vlekken en steden hun ontstaanslocatie te danken aan zo’n strategische plek in het landschap.
Diverse Friese kruispuntdorpen
In het Lege Midden en andere waterrijke gebieden waren kruisingen van waterwegen locaties waar dorpen tot wasdom kwamen. Een aantal van die vroege dorpen ontwikkelden zich tot vlek (Woudsend) of kregen zelfs stadsrechten (IJlst). De kruising van land- en vaarweg met bijbehorende brug bracht in het geval van Echtenerbrug meer handelsactiviteiten, wat een toenemende bewoning tot gevolg had. De nog altijd strategische locatie – nu vooral vanwege het watertoerisme – heeft ervoor gezorgd dat het dorp qua omvang de moederdorpen Echten en Delfstrahuizen voorbij is geschoten.
Op de Friese zandgronden ging het bij de stichtingslocatie van kruispuntdorpen zelden om een kruising van twee waterwegen. Wel kwam de combinatie kanaal/vaart met een brug in het verlengde van een landweg voor. Het dorp Stroobos is op een zo’n kruispunt ontstaan. Het dorp ontwikkelde zich vervolgens langs kanaal het Knillesdjip. Dergelijke kanalen of vaarten werden onder meer aangelegd voor het vervoer van bouwmaterialen, landbouwproducten en turf. Door de strategische ligging van Stroobos vestigde zich hier in de 19e en 20e eeuw enige industrie langs het water.
